स्पष्टीकरण :

परिस्थितिकीय अनुक्रमणाची प्रक्रिया :

अनेक कारणांनी परिसंस्थेतील पर्यावरणामध्ये बदल घडत असतात.

बऱ्याचदा या बदलांना त्या परिसंस्थेतील जीवसमुदायच कारणीभूत असतो.

या बदलांप्रमाणे तेथील जीवसमुदायाची संरचना (Community Structure) देखील बदलत जाते.

सजीवांच्या एका प्रजातीची जागा कालांतराने बदललेल्या पर्यावरणाशी अधिक चांगल्या प्रकारे जुळवून घेणारी दुसरी प्रजाती घेते.

परिस्थितिकीय अनुक्रमणाच्या या प्रक्रियेतील काही महत्वाचे टप्पे खालीलप्रमाणे :

(1) सजीवरहित उजाड क्षेत्राची निर्मिती (Nudation)

(2) जीवप्रजातींचा प्रवेश (Invasion)

स्थलांतर - काही वनस्पतींची बीजे, किंवा कवक, बुरशी यांचे स्पोअर्स वारा, पाणी यांसारख्या नैसर्गिक घटकांकडून या उजाड क्षेत्रात स्थानांतरित होतात. या क्षेत्रात जीवनाचा प्रारंभ करणाऱ्या या जीवप्रजातींना 'प्रणेत्या प्रजाती' (Pioneer Species) असे म्हणतात. उदा. दगडफूल (Lichens), मॉस इ.

स्थापना (Establishment) - प्रणेत्या प्रजातीची स्थापना आणि वाढ आणि इतर प्रजातींचे त्या प्रदेशात स्थलांतर आणि वाढ. (Aggregation)

(3) स्पर्धा (Competition) - जीवप्रजातींची संख्या वाढून स्पर्धा निर्माण होते.

(4) प्रतिक्रिया (Reaction) - हे सजीव पर्यावरणावर प्रभाव टाकून त्यात बदल घडवून आणतात. नैसर्गिकपणे पर्यावरणात घडणाऱ्या बदलांमुळे आणि सजीवांनी घडवून आणलेल्या बदलांमुळे कालानुरूप जीवसमुदायाच्या रचनेत बदल होत जातात.

5)स्थिरीकरण (Stabilization) - क्लायमॅक्स टप्पा

SELF STUDY

History of Ecology

Quick practice

Question 1 of 5

Get unlimited practice with MPSC subscription