स्पष्टीकरण :

नायट्रोजन चक्र :

नायट्रोजन चक्र हे वायूरुप (Gaseous) जैवभूरासायनिक चक्र आहे. कारण नायट्रोजनचा प्रमुख साठा (Reservoir) 'वातावरण' आहे.

वातावरणात नायट्रोजन N2, NO2, किंवा NO इ. च्या स्वरुपात आढळतो.

वातावरणातील हा नायट्रोजन वनस्पतींना थेटपणे वापरता येत नाही.

या नायट्रोजनचे सर्वप्रथम स्थिरीकरण करावे लागते त्यानंतर ते वनस्पतींना उपलब्ध होते.

नायट्रोजन स्थिरीकरण :

काही परस्परसह्योगी जीवाणू व शैवाले किंवा मुक्तपणे राहणारे जीवाणू वातावरणातील नायट्रोजनचे स्थिरीकरण करून नायट्रेट्स मध्ये रुपांतर करतात.

मृदेतील हे नायट्रेट्स वनस्पतींकडून वापरले जातात.

परस्परसह्योगी नायट्रोजन स्थिरीकरण जैविक घटक :

मुळांवरील गाठी (वाटाणा, कडधान्ये, अल्फाल्फा) - रायझोबियम

मिरिका, अल्बस - अॅक्टिनोमायसेट्स

सायकॅड, फर्न, दगडफूल - नील-हरित शैवाल

मुक्तपणे राहणारे स्थिरीकरण जीवाणू - क्लॉस्ट्रीडीयम, क्लोरोबियम

वनस्पतीकंडून नायट्रेट्सचा वापर होऊन त्याचे रुपांतर प्रथिनांमध्ये केले जाते.

अशाप्रकारे नायट्रोजनचा शिरकाव जैविक घटकांमध्ये व अन्नसाखळीत होतो.

Plant Diversity of India